Η συνέπεια στην εφαρμογή του προγράμματος, τόνωσε την εμπιστοσύνη στις διεθνείς αγορές, η βελτίωση της εμπιστοσύνης μεταφέρεται σταδιακά και στην πραγματική οικονομία, αποσοβήθηκαν κίνδυνοι που θα μπορούσαν να ανατρέψουν την πορεία της σταθεροποίησης και ολοκληρώθηκε επιτυχώς η ανακεφαλαιοποίηση των τεσσάρων συστημικών τραπεζών και έγιναν μεγάλα βήματα στην αναδιάταξη του τραπεζικού τομέα. Το 2013 είναι έτος καμπής καθώς εξαλείφθηκαν τα «δίδυμα ελλείμματα» και αποκαταστάθηκε η ανταγωνιστικότητα κόστους της οικονομίας. Η πρώτη αξιοσημείωτη εξέλιξη είναι η εκτιμώμενη επίτευξη «πρωτογενούς δημοσιονομικού πλεονάσματος» για πρώτη φορά μετά το 2002. Αυτό αποτελεί επίτευγμα, ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη το μέγεθος της ύφεσης. Δεύτερον, σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, το «ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών» παρουσίασε μικρό πλεόνασμα το 2013. Η σημαντική βελτίωση του «ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών» τη τελευταία τετραετία οφείλεται τόσο στον περιορισμό των εισαγωγών, λόγω της ύφεσης, όσο και στην αύξηση των εξαγωγέων. Την περίοδο 2010-2013 οι εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών συρρικνώθηκαν σε ονομαστικούς όρους κατά 15%, ενώ οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 21%. Τρίτον, έπειτα από τουλάχιστον δύο δεκαετίες σχεδόν συνεχούς απώλειας διεθνούς ανταγωνιστικότητας κόστους έναντι των εμπορικών της εταίρων. Η ανάκτηση της ανταγωνιστικότητας κόστους επιτεύχθηκε κυρίως μέσω της μείωσης του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος, λόγω της βαθιάς ύφεσης και της αλματώδους αύξησης της ανεργίας, αλλά και λόγω της μεγαλύτερης ευελιξίας στην αγορά εργασίας. Ωστόσο, η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας σε όρους τιμών δεν έχει αποκατασταθεί πλήρως καθώς το μέσο επίπεδο του πληθωρισμού άρχισε να ανταποκρίνεται στον περιορισμό της ζήτησης και στη μείωση του κόστους εργασίας μόλις το 2013. Το γεγονός ότι ο πληθωρισμός διαμορφώθηκε σε αρνητικά επίπεδα (-0,96%) το 2013 συμβάλλει στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας τιμών της οικονομίας και σε σχετική υποβοήθηση του πραγματικού εισοδήματος. Την περίοδο 2010-2013 υλοποιήθηκαν διαρθρωτικές αλλαγές που ήταν αναγκαίες εδώ και δεκαετίες. Η εξάλειψη των εσωτερικών και εξωτερικών μακροοικονομικών ανισορροπιών ήταν αποτέλεσμα της σταδιακής προσαρμογής της οικονομίας που συντελέστηκε τη τετραετία 2010-2013. Την ίδια περίοδο έγινε μια σειρά διαρθρωτικών παρεμβάσεων στις αγορές εργασίας και προϊόντων καθώς και στη λειτουργία του κράτους. Στην «αγορά εργασίας» υιοθετήθηκαν σημαντικές αλλαγές με βασικό στόχο πρώτο, την αντιστοίχηση μεταξύ των μεταβολών στους μισθούς και των οικονομικών επιδόσεων των επιχειρήσεων και δεύτερο, την ενίσχυση της κινητικότητας των εργαζόμενων μεταξύ κλάδων. Στην «αγορά προϊόντων και υπηρεσιών», οι μεταρρυθμίσεις προχώρησαν με αισθητά βραδύτερο ρυθμό από εκείνες στην αγορά εργασίας. Οι «δημοσιονομικές παρεμβάσεις» την περίοδο 2010-2013 είχαν στόχο τη ταχύτερη δυνατή βελτίωση του δημοσιονομικού αποτελέσματος. Βασίστηκαν κατά κύριο λόγο σε αυξήσεις άμεσων κι έμμεσων φόρων, αφού το 60% της προσαρμογής που επιτεύχθηκε, οφείλεται στην αύξηση των φορολογικών εσόδων και το 40% στη μείωση των δαπανών. Θα πρέπει ωστόσο, να σημειωθεί ότι πολλές κρίσιμες αλλαγές, όπως η «διοικητική μεταρρύθμιση» και η «αναδιάρθρωση δημοσίων φορέων» με συγχωνεύσεις ή παύση λειτουργίας, προχώρησαν με βραδύ ρυθμό, καθυστερώντας την ουσιαστική αναδιάρθρωση του κράτους και τη βελτίωση των παρεχομένων δημοσίων υπηρεσιών. Προσπάθειες έγιναν και για την ενίσχυση του φοροεισπρακτικού μηχανισμού. Όμως κι εδώ παρά τα πρώτα βήματα προόδου, δεν έχει επιτευχθεί ακόμα η επιθυμητή πρόοδος στην αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής και εισφοροδιαφυγής. Στην περίοδο της κρίσης, οι ελληνικές τράπεζες αποκόπηκαν από τις διεθνείς αγορές και μέχρι τον Ιούνιο του 2012, υπέστησαν πρωτοφανή εκροή καταθέσεων, η οποία αντιπροσωπεύει το1/3 της καταθετικής βάσης. Για να ανταπεξέλθουμε στα προβλήματα αυτά, προσέφευγαν με συνεχώς μεγαλύτερη ένταση στην άντληση βραχυπρόθεσμης χρηματοδότησης από το Ευρωσύστημα. Η διαμόρφωση του κατάλληλου θεσμικού πλαισίου για την εξυγίανση των πιστωτικών ιδρυμάτων επέτρεψε την εύρυθμη αναδιάταξη του τραπεζικού τομέα. Μέχρι το τέλος του 2013, είχαν ν εξυγιανθεί δώδεκα τράπεζες κυρίως με τη μεταφορά των υγιών στοιχείων ενεργητικού τους σε άλλη τράπεζα. Με την ολοκλήρωση της διαδικασίας ανακεφαλαιοποίησης, στο τέλος του πρώτου εξαμήνου του 2013, οι δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών αποκαταστάθηκαν. Το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας είναι πλέον ο σ η μ α ν τ ι κ ό τ ε ρ ο ς μ έ τ ο χ ο ς των τεσσάρων συστημικών τραπεζών, ενώ διατηρεί απόθεμα ασφαλείας ύψους άνω των 8 δις. ευρώ, το οποίο θα ήταν δυνατόν να απορροφηθεί από τις τράπεζες που θα χρειαστούν ενίσχυση κεφαλαίων. Η κρίση υπήρξε ο καταλύτης για τη βελτίωση της οικονομικής διακυβέρνησης στην Ε.Ε και ιδίως στην Ευρωζώνη, με τη δημιουργία «μηχανισμών στήριξης». Το νέο δημοσιονομικό πλαίσιο, που καθορίζεται από το «Δημοσιονομικό Σύμφωνο», τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο του 2013. Σημαντική ήταν η προτεραιότητα που δόθηκε στη δημιουργία της «Τραπεζικής Ένωσης». Η έγκριση του «Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού», που θα τεθεί σε λειτουργία το Νοέμβριο καθώς και η γενική προσέγγιση στην οποία κατέληξε πρόσφατα το Συμβούλιο της Ε.Ε, όσον αφορά τον «Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης», αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης. Οι προϋποθέσεις για να επαληθευτεί η πρόβλεψη ανάκαμψης το 2014, είναι η αποφασιστικότητα στην εφαρμογή του «προγράμματος σταθεροποίησης », για να διατηρηθεί σε μόνιμη βάση το «πρωτογενές πλεόνασμα» και ελαχιστοποίηση των κινδύνων που θα ήταν δυνατόν να προκύψουν από επιδείνωση του κοινωνικοπολιτικού κλίματος. Προαπαιτούμενα για την ανάπτυξη: Υλοποίηση του τρέχοντος προϋπολογισμού, βελτίωση της φορολογικής διοίκησης και του φοροεισπρακτικού μηχανισμού, ταχύτερη διευθέτηση των φορολογικών υποθέσεων, βελτίωση υπηρεσιών προς τους πολίτες, αξιολόγηση της αποδοτικότητας των δημοσίων υπηρεσιών και ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου κατάρτισης, εκτέλεσης και παρακολούθησης του προϋπολογισμού. Σήμερα το τραπεζικό τοπίο έχει αλλάξει, αλλά εξακολουθούν να επιδρούν πολλοί παράγοντες, ώστε οι χορηγήσεις νέων δανείων να παραμένουν περιορισμένες. Βασική επιδίωξη είναι η ενδυνάμωση των παραγωγικών δυνατοτήτων της οικονομίας. Μια τέτοια πολιτική, θα πρέπει να περιλαμβάνει εύρυθμη λειτουργία των αγορών προϊόντων, εργασίας και κεφαλαίων, πρότυπο επιχειρηματικό περιβάλλον, σταθερό προσανατολισμό προς τη μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης, προσέλκυσης ξένων επενδύσεων, χρηματοδότηση των επιχειρήσεων και παραγωγική αξιοποίηση των προγραμμάτων χρηματοδότησης .Η προσδοκώμενη ανάπτυξη ,θα αποδειχθεί εύθραυστη αν δεν προχωρήσει η ανασυγκρότηση του κράτους, αν δεν εκσυγχρονιστεί το θεσμικό εκπαιδευτικό επίπεδο της Υγείας, της Παιδείας και της Δικαιοσύνης, αν δεν ανοίξουν τα κλειστά επαγγέλματα και αν δεν προχωρήσουμε στη διαμόρφωση ενός σ τα θ ε ρ ο ύ φορολογικού συστήματος. Χρήστος- Χάρης Μάλλιος